Mensen met artrose hebben last van voortdurende of steeds terugkerende pijn en/of stijfheid in een of meer gewrichten. Dit heeft te maken met veranderingen van het gewrichtskraakbeen. De ziekte komt vaak voor en het aantal patiënten neemt toe met de leeftijd.
Op deze pagina vindt u informatie over artrose en de behandelingen die het MaastrichtUMC+ biedt.
Wat is Artrose?
Normaal bekleedt zacht en glad kraakbeen de bot-uiteindes in de gewrichten zodat ze soepel over elkaar kunnen glijden bij bewegen (zie figuur met een gezonde en artrotische knie als voorbeeld)
Daarnaast functioneert gezond kraakbeen als een soort schokdemper tussen de botten.
Bij artrose wordt het gladde kraakbeen in een gewricht aangetast: Het wordt minder glad en verend, of het verdwijnt zelfs helemaal. Daarom kunnen bij artrose de botten niet meer soepel over elkaar bewegen en worden schokken minder goed opgevangen. Bovendien treden in een artrotisch gewricht vaak ontstekingsreacties op, die nog meer schade aanrichten en pijn geven. Ook andere delen van het gewricht (bijvoorbeeld het gewrichtskapsel en de peesaanhechtingen) worden bij artrose aangetast. Aan de randen van het artrotische gewricht kunnen puntige, benige aangroeisels (osteofyten) ontstaan, die de beweeglijkheid van het gewricht verder beperken. De ziekte kan in alle gewrichten optreden, maar het vaakst komt het voor in:
- De knie
- De heup
- De enkel
- De rug en nek
- De vingers
- De grote teen
Artrose is geen ontstekings-reuma of osteoporose
Vaak wordt artrose verward met osteoporose of met ontstekings-reuma. Het zijn echter duidelijk verschillende aandoeningen:
- Osteoporose wordt ook wel botontkalking genoemd. Het is een aandoening van het bot. De hoeveelheid en de kwaliteit van het botweefsel neemt geleidelijk af door verlies van ‘botmassa’ (kalk en andere mineralen) en van botstructuur (verlies van botbalkjes). Het gevolg is een grotere kans op botbreuken.
- Reuma is een verzamelnaam voor een grote groep aandoeningen van de gewrichten die niet door een ongeval veroorzaakt zijn. Na artrose is Reumatoïde artritis (ontstekingsreuma) één van de meest voorkomende vormen in deze groep. Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte met chronische ontstekingen in de gewrichten, waarbij vooral het slijmvlies in de gewrichten is aangetast. De verschijnselen en behandeling zijn anders dan bij artrose. (Voor informatie: zie reumafonds.nl)
- (Osteo-)Artrose (waar deze pagina over gaat) wordt ook wel gewrichtsslijtage genoemd, maar het is meer dan simpele slijtage (zie hierboven ‘wat is artrose’). Het is een aandoening van en of meerdere gewrichten.
Hoe verloopt artrose?
Artrose is een chronische gewrichtsaandoening die in de loop der jaren geleidelijk verergert. Soms is maar een gewricht aangedaan, soms zijn vele gewrichten pijnlijk en stijf. De aandoening verloopt bij iedereen weer anders en kan per gewricht verschillen. Het valt niet te voorspellen in welke mate iemand last van pijn, stijfheid en bewegingsbeperkingen zal krijgen.
Mensen met artrose kunnen de volgende verschijnselen hebben:
- Pijn bij bewegen of belasten; bij ernstige artrose doet het gewricht ook in rust vaak pijn
- Startpijn: dit is pijn als het gewricht na een periode van rust weer gebruikt wordt
- Stijfheid van het gewricht; als het gewricht na een periode van rust weer wordt gebruikt, kan de stijfheid het duidelijkst zijn
- Afwijkende stand van het gewricht
Hoe stellen we de diagnose?
De diagnose artrose wordt gesteld op basis van het verhaal van de patiënt (de anamnese) en het lichamelijk onderzoek, eventueel aangevuld met röntgenonderzoek. Soms is extra onderzoek zoals een MRI, botscan of injectie nodig om vast te stellen of artrose de oorzaak is van de pijn of dat een andere aandoening deze klachten veroorzaakt. In het Centrum voor Bewegen van het Maastricht UMC+ werken we nauw samen met een groot aantal andere specialisten, zodat patiënten zo eenvoudig mogelijk een diagnose en de best passende zorg krijgen.
Waarom krijgen mensen artrose?
Het is nog niet precies duidelijk wat de oorzaak is. Wel zijn er een aantal factoren die een rol lijken te spelen, zoals
- Erfelijke aanleg
- De vorm van een gewricht
- Zware belasting van het gewricht door overgewicht, zwaar lichamelijk werk of overmatig sporten
- Ook te weinig gebruik van het gewricht zorgt ervoor dat de kwaliteit van het kraakbeen achteruit gaat
- Letsels van de meniscus of van de gewrichtsbanden of botbreuken lijken triggers te zijn voor het ontstaan van artrose
- Kleine letsels van het kraakbeen kunnen op den duur leiden tot artrose van het hele gewricht. Voor deze kleine defecten in het kraakbeen zijn aparte behandelingen. Zie voor meer informatie de pagina 'Kraakbeendefecten in de knie' of 'Kraakbeenbehandeling in de enkel'
Wat zijn de behandelmogelijkheden bij artrose?
Bij het kiezen van een behandeltraject kijken we steeds samen met u hoe we de klachten zoveel mogelijk kunnen verbeteren met zo weinig mogelijk risico's. Dat betekent dat we met u overleggen of het effect van een behandeling opweegt tegen de kans op complicaties door de behandeling. En dat we er op letten dat u nu goed geholpen bent, maar dat u ook in de verre toekomst nog goed kunt bewegen. Hieronder leggen we de verschillende behandelopties uit.
Waarom kan het belangrijk zijn om het plaatsen van een prothese uit te stellen?
Vooral bij jongere patiënten (jonger dan ongeveer 65) willen we het vervangen van een gewricht door een prothese (kunstgewricht van metaal en/of kunststof) zo lang mogelijk willen uitstellen. De redenen zijn:
- Een knieprothese is een minder succesvolle behandeling dan een heupprothese. Een kunstknie kan de complexe functie van een natuurlijke knie niet evenaren, waardoor u blijft voelen dat het een kunstgewricht is.
- De uitkomst van plaatsing van een knieprothese is van tevoren moeilijk te voorspellen: 1 op 6 behandelde patiënten zijn ontevreden met hun knieprothese.
- Jongere patiënten kunnen door hun vaak actievere levensstijl eerder problemen ondervinden van de beperkingen die een prothese geeft.
- Op jonge leeftijd zal een prothese meestal sneller slijten dan bij oudere patiënten doordat hij intensiever gebruikt wordt. Dat betekent dat hij sneller vervangen moeten worden dan op oudere leeftijd. Bij knie-protheses treedt het probleem van een versleten prothese eerder op dan bij heupprotheses.
- We kunnen een prothese niet steeds weer vervangen. Op dit moment kan dat bij een knieprothese ongeveer twee keer.
- Het vervangen van een prothese (revisie-operatie) is een complexe operatie. Het resultaat van een tweede operatie is bijna altijd minder goed dan na een eerste operatie. Ook het gevaar van ernstige infecties en andere complicaties neemt toe bij vervangings-operaties, zeker bij patiënten met diabetes of overgewicht. In het uiterste geval kan bij een infectie die niet onder controle te krijgen is amputatie nodig zijn.
- In het figuur hieronder ziet u nogmaals het belang van uitstel van plaatsing van een knieprothese op jonge leeftijd:
Behandelingen bij kraakbeenletsels
Strikt genomen zijn letsels van het kraakbeen in het gewricht (nog) geen artrose. Ze kunnen wel tot artrose leiden en vaak geven ze pijn. Daarom proberen we deze letsels te behandelen, voordat ze tot artrose leiden. Op dit moment bieden we in het MUMC+ de volgende operatieve behandelingen voor kraakbeenherstel aan:
- Kleine defecten (minder dan 2 cm) kunnen worden behandeld door middel van ‘microfracture’.
- Grotere defecten bij jonge patiënten kunnen worden behandeld door middel van kraakbeentransplantatie.
- Bij jonge patiënten bij wie het kraakbeen los is geraakt van het onderliggend bot kan het kraakbeen soms weer vastgezet worden. Als ook het onderliggendbot is aangedaan, kan ervoor gekozen worden om ook eigen bot (van een ander deel van het gewricht) in het defect te plaatsen voordat het kraakbeen wordt teruggezet.
- Als herstel van het kraakbeen onwaarschijnlijk is, bijvoorbeeld bij patiënten boven de 40 jaar, kunnen we een ‘mini-prothese’ plaatsen. Dit is een 3D-geprint metalen plaatje of ‘punaise’ die het aangetaste kraakbeen vervangt. Of we kiezen voor een ‘mosaicplastiek’ .
Voor uitgebreide informatie over kraakbeenherstellende behandelingen in het MUMC+: klik hier.
In het kader van wetenschappelijk onderzoek en het verder verbeteren van de behandeluitkomsten houden we de resultaten van deze behandelingen in de gaten via vragenlijsten van de International Cartilage Repair Society (IRCS). Ook doen we onderzoek naar nieuwe methoden van kraakbeenherstel.
Gewrichtssparende behandelingen bij artrose: (zie ook: gewrichtssparende kliniek)
- Voor patiënten met beginnende knie-artrose is er een speciale vroeg-artrose-poli . U krijgt leefstijladviezen die ervoor kunnen zorgen dat beginnende artrose niet (snel) erger wordt. U krijgt adviezen over verstandig bewegen, oefeningen en zo nodig advies over afvallen. Ook gewrichtsbescherming, het gebruik van braces en het gebruik van goede pijnstillers worden besproken. U kunt worden doorverwezen naar de fysiotherapeut, diëtiste en/of ergotherapeut. Steeds wordt gekeken naar uw persoonlijke situatie en naar de risicofactoren voor verergering van de klachten bij u.
Afhankelijk van de oorzaak van uw klachten of als bovenstaande adviezen niet (meer) helpen, kijken we naar gewrichtsparende (operatieve) behandelingen.
Voor artrose in de enkel of knie kan helpen:
- Injectie-therapie: Bij artrose kunnen injecties met corticosteroiden (hormonen) hyaluronzuur (een smeermiddel) in het gewricht de klachten verminderen.
- Gewricht-distractie: Bij gewrichtsdistractie wordt het kraakbeen in het gewricht tijdelijk ontlast door het gewricht iets uit elkaar te trekken.
- Behandeling van onderliggend bot om pijn te verminderen.
Voor artrose in de knie kan ook helpen:
- Bij X- of O-benen kan het corrigeren van de standafwijkingen van het been helpen.
- Ontlasten van de knieschijf bij artrose achter de knieschijf.
- Behandeling van een scheur in de meniscus.
Klik hier voor uitgebreide informatie over gewrichtsparende behandelingen.
Operaties waarbij het gewricht wordt vervangen door een prothese
Het doel van deze operatie is het verminderen of opheffen van de pijn en het verbeteren van de functie van het gewricht.
De meest geplaatste protheses zijn kunstknieën en kunstheupen. Het plaatsen van een heupprothese geeft uitstekende resultaten. Gemiddeld gaat de nieuwe heup 15-20 jaar mee. De levensduur van een knieprothese is gemiddeld iets minder lang. Enkelprotheses en schouderprotheses worden minder vaak geplaatst dan knie- of heupprotheses.
Protheses voor elleboog en pols worden bij artrose veel minder toegepast, omdat het resultaat minder voorspelbaar is.
Operaties waarbij het gewricht wordt vastgezet (artrodese)
Een ernstig artrotisch gewricht zal vanzelf verstijven als we het niet kunnen behandelen. Uiteindelijk ontstaat er bot-op-bot contact en groeit het gewricht aan elkaar vast. De pijn is dan weg, maar dit natuurlijke proces kan lang duren.
Voor sommige gewrichten waarvoor geen (goede) protheses zijn (de kleine gewrichten van hand en voet, soms het enkelgewricht of delen van de wervelkolom) is het daarom de beste oplossing om operatief het gewricht in een gunstige stand vast te zetten. Dit heet artrodese. Na de operatie en revalidatie is de pijn weg en is het vastgezette gewricht stabiel. De overige gewrichten nemen een deel van de functie van het vastgezette gewricht over.
Wetenschappelijk onderzoek
In het MaastrichtUMC+ doen we veel onderzoek om de behandeling van artrose te verbeteren. We kijken daarbij naar nieuwe operatietechnieken, maar ook naar betere pijnstilling in het gewricht zelf, naar methodes om het kraakbeen te herstellen en zelfs naar medicijnen die artrose kunnen afremmen of stoppen. Klik hier voor een overzicht van wetenschappelijke publicaties van de orthopedie MUMC+.
Voorlichtingsavonden
Enkele keren per jaar is er een voorlichtingsavond voor patiënten en andere geïnteresseerden over artrose. Klik hier voor de data en tijdstippen van de voorlichtingsavonden over artrose.