Wat is scoliose?
Scoliose is een zijwaartse verkromming van de wervelkolom (ruggengraat). Soms ontstaat er één bocht, vaak zijn er twee. De wervelkolom heeft dan de vorm van de letter S. Behalve verkrommen kan de wervelkolom bij scoliose ook om zijn as gaan draaien (denk aan een wenteltrap). Hierdoor kunnen wervels en ribben gaan vervormen. Bij vooroverbuigen (buktest) wordt hij duidelijker zichtbaar. Deze bolling wordt een bochel of gibbus genoemd.
- zet je voeten en knieën tegen elkaar en leg je handpalmen tegen elkaar (alsof je gaat duiken)
- buig voorover, je handen gaan richting de grond
- als er een bolling (gibbus) zichtbaar wordt ter hoogte van de ribben op de rug, is er een kans dat je scoliose hebt
Wat is de oorzaak van Adolescente Idiopathische Scoliose (AIS)?
In de meeste gevallen (80 procent) van scoliose bij kinderen is de oorzaak onbekend. We noemen dit idiopathische scoliose. Er zijn aanwijzingen dat erfelijke factoren een rol spelen.
Ongeveer 4 procent van de 10-14-jarigen krijgt een scoliose. Meestal blijft de bocht klein, maar bij een klein deel wordt de bocht groter en is intensieve behandeling nodig. Dit gebeurt bij meisjes vijf keer zo vaak als bij jongens. Scoliose komt het meest voor in de periode dat kinderen hard groeien: de puberteit. Na de groeiperiode zullen de bochten en de draaiing in het algemeen niet meer toenemen. Dan is behandeling meestal ook niet meer nodig.
Wat zijn de gevolgen van scoliose?
- Een kleine bocht veroorzaakt meestal geen klachten.
- Als de bocht groter wordt, kan het gaan opvallen dat de rug niet symmetrisch is, of dat een bochel is ontstaan. Ook kan één schouder lager staan dan de andere.
- Een grotere bocht kan vermoeidheidsklachten of pijn veroorzaken, omdat de rompspieren harder dan normaal moeten werken om rechtop te kunnen blijven.
- Een grote scoliose verandert de vorm van de borstkas. De longen kunnen minder goed werken.
- Op latere leeftijd kan bij grotere bochten vroegtijdige slijtage in de wervelkolom ontstaan. Dit kan pijn en stijfheid geven. Verder kunnen grote bochten op latere leeftijd weer gaan verergeren. Hierdoor neemt de longfunctie geleidelijk af.
- Het is dus belangrijk om scoliose tijdens de groeiperiode in de gaten te houden en tijdig te behandelen.
Heb ik scoliose?
Dokters doen onderzoek om vast te stellen of je een scoliose hebt. Ze kijken naar:
- je rug: is er een zijwaartse kromming zichtbaar? Zijn de taille, de schouderbladen of de schouders links anders dan rechts?
- buktest: wordt een bolling (gibbus) zichtbaar op je rug, bij je ribben, als je voorover buigt?
- wordt de kromming veroorzaakt door een verschil een beenlengte? Ja, dan is er geen echte scoliose, maar een 'functionele scoliose'
- als na deze tests een scoliose wordt vermoed, worden röntgenfoto's van je rug gemaakt.
- als op de röntgenfoto's een scoliose wordt gezien, zal de dokter de grootte van de bocht bepalen. De grootte van de bocht wordt uitgedrukt in graden. De grootte zegt iets over de ernst van de scoliose. Ook wordt er op de foto's gekeken naar een oorzaak voor de scoliose (die is er meestal niet).
- als scoliose is vastgesteld, zal de arts met jou en je ouders overleggen of behandeling nodig is en welke behandelmogelijkheden er zijn.
Wat gebeurt er als scoliose is vastgesteld?
Als een kind voor het eerst op het rugspreekuur komt omdat een scheve rug of een bochel is gezien, kan de arts door onderzoek vaststellen of er sprake is van scoliose. Ook wordt gekeken of een oorzaak voor de scoliose is aan te wijzen. Hiervoor zijn altijd röntgenfoto’s nodig. Als er sprake is van scoliose, stellen we een persoonlijk behandelplan op om te voorkomen dat de wervelkolom verder verkromt en verdraait. Gedurende de behandeling zullen regelmatig röntgenfoto’s worden gemaakt om na te gaan of de verkromming in de wervelkolom goed op de behandeling reageert. Vanwege de belasting van röntgenstralen voor het lichaam proberen we zo weinig mogelijk foto’s te maken.
Sport en bewegen
Sport en bewegen zijn belangrijk, juist ook als je scoliose hebt. Je wordt sterker en soepeler en je krijgt een betere conditie en coördinatie. Tijdens de behandeling van je scoliose zullen we je dan ook stimuleren om aan sportieve beweging te (gaan) doen. Als je een brace moet dragen, mag deze af tijdens het sporten of de gymles. In principe kun je elke sport of beweging kiezen (tenzij je geopereerd bent, dan kijken we in overleg wat er mogelijk is). Belangrijk is dat je iets doet waar je plezier aan beleeft.
Behandeling
Behandeling van scoliose heeft de meeste zin gedurende de groei. Dit betekent dat controle van de scoliose noodzakelijk zal zijn zolang je groeit. Daarna is behandeling meestal niet (meer) nodig. Er wordt een persoonlijk behandelplan opgesteld in overleg met jou en je ouders. Daarbij wordt gekeken naar de grootte van de bochten, of de bochten stabiel blijven en of we verwachten dat je nog veel zal groeien (groeipotentie). Snelle groei leidt namelijk vaker tot toename van de bochten. Algemene richtlijnen voor een behandeling Voor elke behandeling geldt een aantal algemene richtlijnen.
- Bochten kleiner dan 10 graden worden meestal niet als scoliose beschouwd. Specialistische begeleiding op de scoliose-poli is niet nodig, behalve als er aanwijzingen zijn dat de bocht zou kunnen verergeren. Dit is bijvoorbeeld het geval als er scoliose in de familie voorkomt. Zo nodig wordt oefentherapie voorgeschreven en worden controles afgesproken.
- Bij bochten tussen 10 en 25 graden is meestal oefentherapie nodig en zal regelmatig moeten worden gecontroleerd of de bocht daar goed op reageert (ongeveer elke vier maanden). Mocht de bocht in korte tijd verergeren, dan kan het zijn dat je een brace (= korset van kunststof) moet gaan dragen.
- Bij bochten tussen 25 en 45 graden wordt meestal een brace-behandeling in combinatie met oefentherapie voorgeschreven om verdere verergering van de bocht te voorkomen. De meeste bochten reageren goed op brace-behandeling en worden stabiel. De kans dat je geopereerd moet worden, neemt door brace-behandeling met 50 procent af.
- Bij bochten die groter zijn dan 45 graden wordt een operatie overwogen omdat de kans bestaat dat ze verder zullen verergeren ondanks oefeningen en brace. Bij verergering neemt je longfunctie af en heb je steeds meer kans op rugpijn en vermoeidheid. Bovendien kunnen onbehandelde grote bochten later opnieuw gaan verslechteren en gezondheidsproblemen geven voor rug en longen.
Oefentherapie
Als je een bocht in je wervelkolom hebt die groter is dan 10 graden, is oefentherapie belangrijk. Het doel van de oefentherapie is voorkomen dat de bocht verergert. Er zijn verschillende vormen van oefentherapie, bijvoorbeeld fysiotherapie, mensendiecktherapie en cesartherapie. Je kunt zelf kiezen welk soort oefentherapie je doet, maar de oefentherapeut moet wel gespecialiseerd zijn in de behandeling van scoliose (SSO). Voor een overzicht: klik hier
Afhankelijk van de ernst en de vorm van de scoliose zal de oefentherapeut een oefenschema samenstellen. Meestal wordt begonnen met één keer per week een sessie. Daarna wordt geleidelijk afgebouwd naar één keer per twee à drie weken. Sommige oefeningen moet je enkele malen per week thuis doen. Lekkere muziek kan daarbij helpen.
Oefeningen om een andere houding aan te leren hebben het meeste effect als je ze vaak doet. Dan wordt het aannemen van de nieuwe houding vanzelf een goede gewoonte. Sommige oefeningen kun je ook gemakkelijk doen bij dagelijkse activiteiten als tandenpoetsen, afwassen en tv-kijken.
Brace-behandeling
Bij een bocht in de wervelkolom groter dan 25 graden kan een brace nodig zijn om verdere verergering van de bocht te voorkomen. Het dragen van een brace valt in het begin niet mee, maar je went er wel aan. Als je je brace draagt volgens het behandelplan halveer je de kans dat een operatie nodig is.
Een brace is een kunststof korset dat precies voor jou op maat wordt gemaakt. De brace steunt op het bekken en drukt tegen de bocht(en), waardoor de scoliose wordt gecorrigeerd. We laten je geleidelijk wennen aan het dragen van de brace. Een brace moet afhankelijk van de ernst 8 tot 20 uur per dag gedragen worden. Brace-behandeling wordt altijd gecombineerd met oefentherapie.
Braces zijn er in verschillende soorten. Afhankelijk van je leeftijd, de stijfheid en het type van de bocht bepalen we welke brace het meest geschikt is.
De meeste bochten reageren goed op brace-behandeling, maar sommige bochten gaan gewoon hun eigen gang, hoewel je de brace goed draagt. Het is niet altijd goed te voorspellen bij wie de brace-behandeling goed zal werken. Als we merken dat de brace niet goed werkt, hoef je hem niet meer te dragen.
Lees hier meer over bracebehandeling.
Operatieve behandeling
Als de kromming in de wervelkolom groter is dan 45 graden en de verwachting bestaat dat deze verder zal toenemen, overleggen we met jou en je ouders over een operatie. Door een operatie wordt voorkomen dat de bochten groter worden en bovendien kunnen we de kromming en draaiing gedeeltelijk corrigeren.
Lees hier meer over de operatie (Spondylodese)
Contact
Als je na het lezen van dit patiëntenblad nog vragen hebt, kun je die stellen tijdens je bezoek aan het ziekenhuis. Je kunt ook het scolioseteam van het Maastricht UMC+ bellen om je vragen te stellen. Het telefoonnummer van het scolioseteam is: 043 – 387 15 61, bij geen gehoor: 043 - 387 50 38. We zijn het best te bereiken op maandag en dinsdag tussen 8.00 – 17.00 uur.
Websites over scoliose
- Scoliose.nl (Vereniging voor scoliosepatiënten)
- Kwaliteitscriteria voor scoliosebehandeling